ELANUR SARIKAYA/EGELİ GAZETE-Bolu Kartalkaya Kayak Merkezi’nde çıkan yangın sonucu 78 vatandaşın hayatını kaybetmesi, duman zehirlenmesine karşı alınabilecek önlemleri de gündeme getirdi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi Acil Tıp Anabilim Dalı Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gürkan Ersoy, sıkça griple karıştırılan duman (Karbonmonoksit) zehirlenmesini ve ilkyardım uygulamalarını anlattı. Eğer baş ağrısı, gözlerde kızarma, burun akıntısı, sarhoşluk hissi, kulak çınlaması, yorgunluk ve bulantı gibi belirtiler varsa hemen grip sanıp geçiştirmeyin, duman zehirlenmesinden de şüphelenebilirsiniz.
Ersoy’un, “Sessiz Ölüm, Duman Zehirlenmesi” başlığıyla Dr. Mustafa Yorgancı editörlüğündeki İlkyardım Farkındalık Dergisi’nde yayımlanan yazısı şöyle:
“Duman zehirlenmesi, kömürlü (kovalı) soba, mangal, kuzine, ocak ve diğer ısıtıcılar ile doğal gaz, bütan gazı, şofben, gibi cihazlar ile otomobil egzozundan çıkan tam yanmamış gazın solunması ile ortaya çıkan, zamanında fark edilmezse ölümle sonuçlanan zehirlenmedir.
Duman zehirlenmeleri özellikle kovalı odun/kömür sobasının yarı yanar şekilde bırakılıp aynı ortamda uyuduğumuz zaman ortaya çıkar. Yani bu tür zehirlenmelerde ölüm maalesef uyku sırasında gerçekleşir. Çünkü ortamda yani soluduğumuz hava da var olduğunu fark edemediğimiz, kokusu, tadı ve rengi olmayan bu zehirli gaz var önce uykumuzu getirir, arkasından bilincimiz kapanır ve uykuda ölüm ortaya çıkar.
Peki, neden, niçin, nasıl zehirleniyoruz? Zehirleniyoruz çünkü o anda ortamdaki gazdan (duman) zehirlendiğimizi fark etmiyoruz. Aslında o anda bu zehirli gazı soluduğumuzu, dolayısı ile zehirlenmekte olduğumuzu fark edemiyoruz. Güçlükle ortamda zehirli gaz olduğunu fark etsek bile kendimizi tehlikeden uzaklaştıramıyoruz (Beynimiz zehirlendiğimizi algılasa bile kaslarımız çalışmıyor, olay yerini terk edemiyor, bağırarak yardım isteyemiyoruz). Sonuçta zehirlenerek yavaş yavaş ölüme gidiyoruz. Bu zehirli karbonmonoksit gazı dokular ve organlarımızda yaşamımız için vazgeçilmez yeri olan oksijenin bağlandığı yerlere bağlanarak kişinin dokularının oksijensiz kalıp ölmesine neden oluyor. Çünkü bu katil gazın bu bölgelere bağlanma gücü normal oksijene göre 200 kat daha fazla. Sonuçta kişinin dokularına soluduğumuz havadaki oksijen yerine bu zehirli gaz bağlandığı için kişi uykusunda hava açlığı nedeni ile ölüyor.
Hayatta kalabilmemiz için o anda mutlaka bir kişinin bu tehlikeli durumu fark edip kişiyi o ortamdan kurtarması gerekiyor. Maalesef bu gazın (Karbonmonoksit, duman, yanmamış gaz) diğer kötü bir özelliği de solunduğu zaman insana uyku hali vermesidir.
Banyoda kullandığımız tüp gaz ile çalışan şofben ve tüpünün banyo içinde olması, doğal gaz hattında sorun/kaçak olması, baca bağlantısı olmadan (veya baca bağlantısının, bacanın yetersiz/tıkalı olması vs.) kullanılması da büyük risktir.
“Grip benzeri şu belirtiler varsa dikkat!”
Baş ağrısı,
Gözlerde kızarma,
Burun akıntısı
Sarhoşluk hissi,
Kulak çınlaması,
Yorgunluk ve bulantı,
Düşünmede güçlük,
Göğüs ağrısı,
Çarpıntı,
Uyuşma,
Deride renk değişikliği (kiraz kırmızısı),
Görme bozuklukları,
Karın ağrısı,
Bulantı, kusma,
Göğüste ağrı,
Soluk alıp vermekte güçlük,
Hareketlerde yavaşlama,
Sarhoşluk hali.
“Aynı ortamda birden fazla insanda aynı belirtiler varsa…”
Burada saydığımız belirtiler hiçbir şekilde duman zehirlenmesine özgü belirtiler değildir. Grip, nezle gibi hastalıklarda da bu belirtiler vardır. Bu nedenle biz hekimler içinde bu tür hastaları acil serviste ilk anda teşhis etmemiz oldukça güçtür. En önemli ayrıntı; ayni evden/kışladan/yatakhaneden/iş yerinden yani toplu ortamlardan gelen birkaç kişi de aynı anda başlayan baş ağrısı, grip benzeri belirtiler, sersemlik hali gibi belirtiler varsa o insanlarda hemen duman zehirlenmesi ihtimali akla getirilmelidir.
“İlkyardım nasıl yapılmalı?”
• Kişiyi zehirleyen nedeni ortadan kaldıralım ki hem o zehirlenmeye devam etmesin, hem de biz o ortamda ayni havayı soluyarak zehirlenip, kazazede olmayalım (sobayı, şofbeni söndürelim vs.),
• Kapalı bir ortamda ki kişi veya kişilerin zehirlendiğini fark ettik. Hemen, kendimiz de zehirlenmeden, yani kazazede olmadan, güvenli ve hızlı hareket edelim, mesela odaya girerken ağız ve burnumuzu ıslak mendil vs. ile kapatalım,
• Kişiyi süratle o ortamdan uzaklaştırıp bol temiz hava solumasını sağlayalım, (ortamda, odada bulunan kapı pencereyi açalım, varsa kişinin kravatını gevşetelim, gömleğinin ilk düğmesini açalım ki rahat nefes alıp versin), kişiyi balkona, bahçeye, terasa çıkaralım,
• Hemen tıbbi ve lojistik yardım isteyelim. Yani zehirlenen kişiyi o zehirli gazın (dumanın) bulunduğu ortamdan temiz havalı ortama taşımamızı sağlayacak ilk yardım gönüllüsü bulalım ve 112 no’lu telefonu arayarak, sağlık profesyonellerinin (ambulans, doktor, paramedik) olay yerine gelmesini sağlayalım.
• Eğer kişinin kalbi ve solunumu durmuşsa, “Temel Yaşam Desteği (suni solunum)” uygulayalım (eğer eğitimimiz varsa, eğer yoksa hastaya dokunmayalım).
• Bu ilk yardım uygulamalarını başarabilmek için hemen ilk yardım eğitimi alalım.
• Kişinin bilinci açıksa omuzuna dokunarak geçmiş olsun diyelim, kendimizi tanıtalım, yaptıklarımız ve yapacaklarımızı anlatarak kendisine güven telkin edelim,
• Zehirlendiğini düşündüğümüz kişinin üzerindeki giysileri (kravat, fular, atkı vs.) gevşeterek rahat nefes alıp vermesini sağlayalım,
• Kişiyi rahat nefes aldığı pozisyonda kalmasını sağlayalım, Hemen kapı pencere açarak ortamın havalanması ve temiz hava ile dolmasını sağlayalım,
• Gaz kaçağı nedeni olan kaynağı (şofben, doğal gaz, soba vs. ) hemen kapatalım ki gazın ortama sızması/dağılması dursun,
• Yoğun gaz varlığından endişemiz varsa 112 acil yardım numarasını arayalım. İtfaiye teşkilatı bu konuda tam yetkili ve tecrübelidir,
• Hastayı gözetimsiz bırakmadan çevreden yardım isteyelim
“Evde ve iş yerlerinde alınması gerekli önlemler neler?”
Tıpta en etkin ve en ucuz tedavi; yaralanmadan, hasta olmadan tedbir almak yani korunmadır (Koruyucu hekimlik). Yani hastalanmadan, yaralanmadan önce alacağımız basit tedbirler bizi daha ciddi hastalık, yaralama ve hatta ölümden kurtarır. Bu tedbirleri şöyle sıralayabiliriz:
• Evimiz ve işyerimizde çok iyi baca sistemi kuralım,
• İtfaiye tarafından bacalarımızın yıllık bakımı ve temizliğini yaptıralım,
• Evimiz ve işyerimizde gaz alarm detektörleri taktıralım,
• Şofbenimizi ve tüpünü banyoda değil balkonda tutalım,
• Özellikle kuzine, kovalı sobalı ortamlarda dikkat edelim, onları tamamen söndürdükten ve hatta söndüklerine emin olduktan sonra uyuyalım,
• Kapalı garajlarda arabamızı çalıştırarak uzun süre araba içinde zaman geçirmeyelim, uyumayalım.”
Sayfa başına git
GÜNCEL