Türk Bağımsızlık Savaşı’nın “Kızıl Elması” olan İzmir’in; 9 Eylül 1922’de kurtuluşu bağımsız bir Türk devleti kurulması yolunda önemli bir adım olmuştu.
Uzun savaş yıllarının ülke içinde yaratmış olduğu yıkım büyük olmuş, ülke iktisadi açıdan büyük bir darboğazın içine girmişti.
Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde ülke siyasi, sosyal ve iktisadi büyük bir dönüşüme hazırlanıyordu. İktisadi alandaki dönüşümün temelleri 17 Şubat-4 Mart 1923 arasında İzmir’de toplanan iktisat kongresinde atıldı.
Tarihimize “İzmir İktisat Kongresi” olarak geçen kongrede Türk ekonomisi adına önemli kararlar alındı.
Mustafa Kemal Paşa’nın açılışını yaptığı kongre sürecinde bir de sergi açılması yönünde karar alınmıştı. Kongre açılış konuşmasından sonra sergi alanını ziyaret eden Gazi Mustafa Kemal Paşa, üretici ve zanaatkârları ayrı ayrı tebrik etmişti.
İzmir İktisat Kongresi’nden birkaç yıl sonra, kongrede düzenlenen sergiden de ilham alınarak, İzmir Valisi Kazım (Dirik) Paşa’nın büyük gayretleriyle, 4 Eylül 1927’de İzmir Sanatlar Mektebi’nde 9 Eylül Sergisi düzenlendi.
Farklı ülkelerden firmaların katılmasıyla uluslararası bir nitelik kazanan sergi 25 Eylül gününe kadar açık kaldı ve yaklaşık 80 bin kişi tarafından ziyaret edildi.
9 Eylül Sergisi, İzmir Enternasyonal Fuarı’na gidişin ilk adımlarındandı. 9 Eylül Sergisi’nin başarısının ardından bir sonraki yıl serginin tekrar düzenlenmesi kararı alındı; 4 Eylül 1928 tarihinde ikinci kez 9 Eylül Sergisi kapılarını ziyaretçilerine açıldı.
Atatürk, sergi açılışı dolayısıyla İzmir Valisi Kazım Paşa’ya gönderdiği telgrafında şu ifadelere yer verdi: “İzmir Dokuz Eylül sergisi memleketimizin iktisadiyatının ilerleme ve gelişmesine hizmeti şüphesiz bulunan serginin müteşebbis ve ortaklarını takdir ve tebrik ile muvaffakiyetler temenni ederim.”
***
Geçmiş yıllardaki sergi deneyimleri ile öne çıkan İzmir’de, 9 Eylül 1933’te Dokuz Eylül Panayırı kapılarını ziyaretçilere açıldı. Cumhuriyet Meydanı’nda, 1932 yılında açılışı yapılan İzmir Gazi Heykeli’nin hemen arkasında, eski yangın yerinde açılan Dokuz Eylül Panayırı, 30 Eylül’e kadar açık kalmıştı. Bir önceki yıldan hazırlıklarına başlanan ve 26 Ağustos 1934 tarihinde kapılarını ziyaretçilere açan Beynelmilel Dokuz Eylül Panayırı’nın açılışını Başbakan İsmet İnönü yaptı.
İnönü, açılış konuşmasında “harabeler üstünde ve ancak 12 senelik bir zaman içinde beynelmilel bir eser ortaya koymak vatandaşlar için zevkli bir hadisedir” dedi.
1935 yılında beşincisi düzenlenecek olan Arsılulusal Panayır’ın hazırlıkları, aylar öncesinden başladı; daha fazla ülke ve yabancı firmanın katılımı için çeşitli afiş ve broşürler hazırlanarak yurt dışına gönderildi.
Panayırın açılışını 22 Ağustos’ta Ekonomi Bakanı Celal Bayar yaptı. Bayar, açılışta ülkenin izlediği iktisadi politikayı ve panayırın önemini ifade eden bir konuşma yaparak, beşincisi düzenlenen panayırın yıldan yıla daha ileri ve olgun nitelik kazandığını; panayırın uluslararası ekonomik bağların doğmasına, gelişmesine ve genişlemesine yardımcı olduğunu vurguladı.
Beşinci Arsılulusal Panayır’ı bir önceki seneye göre çok daha geniş bir alanda düzenlenmiş olmasına rağmen, giderek artan ilgi ve katılan kurum ve firma sayısının her yıl artması ile birlikte çok daha geniş bir alan ihtiyacı ortaya çıktı.
İzmir şehir merkezinde harabe şeklinde bulunan yangın yeri dönemin İzmir Belediye Başkanı Behçet Salih (Uz) Bey’in öncülüğünde, büyük bir azim ve çabayla düzenlenecekti. Halkın sağlık, spor, kültür ve eğlence ihtiyaçlarını karşılamak üzere, yeşillik alanları, tiyatroları, müzeleri, meydanları ve göletleriyle, modern bir anlayış altında yaklaşık 360 bin metrekarelik bir alan “Kültürpark” olarak planlanmış ve şehre kazandırıldı.
Kültürpark, 1936 yılında altıncısı düzenlenen Arsıulusal İzmir Fuarı ile birlikte, sonraki yıllarda düzenlenecek olan fuarlara ev sahipliği yaptı. İzmir şehir merkezinde geniş bir alan içinde gerçekleştirilen fuara yönelik ilgi her yıl katılımcı ve ziyaretçi sayısı ile birlikte artmıştı. 1937’de 104 yabancı ile 424 yerli firmanın katıldığı 1937 yılı Enternasyonal İzmir Fuarı’na; İngiltere, Sovyet Rusya ile Yunanistan devleti katılım gösterdi.
Kültürpark içinde bir hayvanat bahçesi ile Türk Hava Kurumu tarafından inşa edilen “Paraşüt Kulesi” ve Kızılay tarafından düzenlenen “Sıhhat Müzesi”nin açılışları fuar zamanı yapıldı. 20 Eylül tarihine kadar açık kalan fuarı 608.561 kişi ziyaret etmişti. Hikâyesi, İzmir İktisat Kongresi’nde düzenlenen bir sergi ile başlayan İzmir Enternasyonal Fuarı, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün liderliğinde Türk Devriminin her alanda başlattığı büyük kalkınma hareketinin öncüsü oldu.
***
Bu yıl 94’üncü kez düzenlenecek İzmir Enternasyonal Fuarı bugün açılıyor.
Fuar’ın açılışı nedeniyle düzenlenen basın toplantı İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Cemil Tugay’ın açıklamaları damga vurdu.
İzmir’in ekonomik ve kültürel gelişimi için özel sektörle iş birliğinin önemine vurgu yapan Tugay, birçok firmanın verdikleri sözleri tutmadığını belirterek eleştirilerde bulundu.
Tugay, “İzmir’de bir sürü insan ve kuruluş, ‘İzmir’i kalkındırmak için destek olacağız’ dedi, ama şimdi saklanıyorlar. Sponsorlukla ilgili kimseye yalvar yakar olamayız. Biz kimseden dilenecek değiliz. Kimse bize destek olmasa da bunu yapacağız, ama buradaki sıkıntıyı gören, destek olmanın gerektiğini düşünen bazı insanlar bunu belli eder” dedi.
Firmaların önce söz verip ardından geri adım attığını dile getiren Tugay, bu tutumu da sert bir dille eleştirdi:
“Bazı sözler vermiş insanların gerekçesiz şekilde sözlerinden geri adım attığını görüyoruz. Bu durum, ortak kalkınma anlayışına zarar veriyor.”
Tugay ayrıca bazı fuarda yer almaları için aradıkları bazı firma yöneticilerinin telefona bile çıkmadığı bilgisini de verdi.
***
102 yıl önce İzmir İktisat Kongresi ve sonrasındaki sergi ve fuarlarla karanlık günlerin aşılmasında bu kent ülkeye umut olmuştu.
Bu ülkenin kalkınması İzmir’de alınan kararlarla ve onun ilk uygulaması olan İzmir Fuarı ile yön buldu.
Ama bugün gelinen noktada İzmir iş dünyasının bu kadim tarihine ihanet ettiğini görüyoruz.
Fuara katılmaları için açılan telefonlara bile çıkmamak ne demek?
Ama bu davranışlar yeni değil.
İzmir iş dünyası uzun süredir üç maymunu oynuyor. Kentin kültür, sanat, spor ve iletişim alanında kalkınması anlamında bırakın ellerini taşın altına koymayı uzaktan bile destek olmuyorlar.
Altay, Karşıyaka gibi spor kulüpleri amatör kümeye doğru gidiyor. Göztepe de ancak Danimarkalı yatırımcıların şirketini satın almasıyla iddialı hale geldi.
İzmir’in bir tane bile televizyon kanalı yok. Basın İlan Kurumu ve belediyeler olmasa kentte basılı ya da internet hiçbir gazete kalmaz.
İzmir Enternasyonal Fuarı gibi kentteki iş dünyasının var olmasını sağlayan önemli oluşumlardan birine bile hiç destek vermedikleri ortaya çıktı.
Bu kente 20 yıl önce gelen Folkart olmasa ne sporda, kültürde ne de İEF’de tek destek olmayacak.
İEF’ye 8 yıldır sadece Folkart’ın ana sponsor olması İzmir iş dünyası açısından utançtır.
***
Gençlerin her geçen gün ekonomik nedenlerle umudunu kaybettiği bu günlerde İzmir Enternasyonal Fuarı en azından birkaç güzel gün yaşamak isteyenler için en güzel fırsat. Türkiye’nin nüfusu 13 milyonken ulaşım ve konaklama olanakları bugünün yüzde birinden bile daha azken 1937’de 608 bin 561 kişiyi ağırlayan İzmir Enternasyonal Fuarı’nın hedefi bu rakamın en az 10 katı olmalı.
Umarım İzmir Enternasyonal Fuarı iş dünyasının kararlarını tekrar gözden geçirmesinde ve ihtiyaç duyulan umutların yeşertilmesinde 100 yıl öncesinde olduğu gibi bugün de bir başlangıç olur.
GÜNCEL
Sayfa başına git